راهنمای جامع شناسایی عیوب فنی ورق سیاه؛ آنچه خریداران حرفه‌ای باید بدانند

در بازار پرتلاطم فولاد ایران در سال ۱۴۰۴، خرید ورق سیاه (Hot Rolled Sheet) فراتر از یک معامله مالی ساده، یک تصمیم استراتژیک برای حفظ ایمنی و کیفیت سازه‌های صنعتی است. با توجه به ناترازی انرژی و قطعی مکرر برق که تولید کارخانجات را تا ۲۵ درصد کاهش داده است، حساسیت بر کیفیت بارهای ارسالی دوچندان شده است. ورق سیاه به دلیل تولید در دمای بالای ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد، محصولی با خواص مکانیکی فوق‌العاده است اما همین فرآیند نورد گرم، پتانسیل بروز عیوب فنی متعددی را دارد.

برای پیمانکاران و مدیران کنترل کیفیت (QC)، شناخت این عیوب نه تنها از ضررهای مالی جلوگیری می‌کند، بلکه اعتبار برند آن‌ها را در پروژه‌های بزرگ تضمین می‌سازد. در این مقاله، عیوب ورق سیاه را در سه دسته اصلی بررسی می‌کنیم.

۱. تحلیل عیوب ظاهری و سطحی (Visual Defects)

عیوب سطحی ورق سیاه اولین سیگنالی است که کیفیت فرآیند تولید در کارخانه‌هایی نظیر فولاد مبارکه یا اکسین اهواز را نشان می‌دهد.

الف) پوسته اکسیدی و سوختگی سطح (Scaling)

در طی نورد گرم، اکسیداسیون آهن باعث ایجاد یک لایه تیره روی سطح می‌شود. این لایه تا زمانی که یکنواخت و نازک باشد، طبیعی است. اما اگر در هنگام تخلیه بار، پوسته‌ها به راحتی جدا شده و در زیر آن‌ها حفره یا ناهمواری مشاهده شود، نشان‌دهنده نقص در سیستم آب‌پاشی فشار بالای کارخانه (Descaling) است. این عیب باعث کاهش ضخامت مفید ورق شده و در فرآیند رنگ‌آمیزی و پوشش‌دهی مشکل ایجاد می‌کند.

ب) اعوجاج و موج‌داری لبه‌ها (Waviness)

این عیب که معمولاً در لبه‌های ورق (به ویژه ورق‌های رول) دیده می‌شود، ناشی از عدم تنظیم دقیق غلتک‌های نورد است. وجود موج در لبه‌ها باعث می‌شود ورق در هنگام برشکاری با دستگاه‌های لیزر یا CNC به درستی روی میز قرار نگیرد و قطعات نهایی دچار خطای ابعادی شوند. لبه‌های ورق فابریک باید کاملاً صاف و فاقد «پلیسه» یا ترک‌های ریز باشند.

ج) خوردگی عمیق و حفره‌دار (Pitting)

زنگ‌زدگی سطحی (زنگ زرد یا نارنجی) در ورق سیاه که پوشش محافظ ندارد، تا حدی قابل چشم‌پوشی است. اما اگر خوردگی به صورت حفره‌های تیره و عمیق (Pitting) باشد، این یک عیب غیرقابل بازگشت است که نشان‌دهنده انبارداری غیرحرفه‌ای در محیط‌های مرطوب یا تماس با مواد شیمیایی است. چنین ورقی در برابر تنش‌های کششی مقاومت پایینی دارد.

۲. کنترل ابعادی و تضاد وزن (Dimensional Integrity)

بسیاری از اشتباهات رایج در خرید آهن‌آلات، اعتماد به اعداد روی پیش‌فاکتور بدون راستی‌آزمایی فیزیکی است.

تلورانس ضخامت و انحراف از استاندارد

هر ضخامت ورق (مثلاً ۲ میلی‌متر یا ۳۰ میلی‌متر) دارای یک محدوده خطای مجاز است که در استانداردهایی مثل جدول اشتال تعریف شده است. اگر ورق خریداری شده در لبه‌ها ضخامت درستی داشته باشد اما در مرکز دچار کاهش یا افزایش ضخامت (عیب شکمی) باشد، نشان‌دهنده کیفیت پایین نورد است. انحراف بیش از حد از تلورانس، محاسبات مهندسی سازه را با ریسک جدی روبرو می‌کند.

فرمول راستی‌آزمایی وزن در محل پروژه

مطمئن‌ترین راه برای تایید اصالت بار، مقایسه وزن باسکول با وزن تئوریک است. برای این کار باید از چگالی استاندارد فولاد ($۷٫۸۵$) استفاده کنید. برخی تامین‌کنندگان برای سادگی عدد $۸$ را در نظر می‌گیرند که باعث می‌شود خریدار بابت تناژ کاذب هزینه پرداخت کند.

فرمول محاسبه وزن دقیق:

۳. نقش گرید متالورژیکی در بروز عیوب (ST37 vs ST52)

انتخاب گرید اشتباه، خود می‌تواند به عنوان یک عیب در کل پروژه تلقی شود.

در ورق‌های صنعتی مانند ST52 یا A516، وجود ناخالصی‌های غیرفلزی در داخل فولاد (که با چشم دیده نمی‌شود) می‌تواند در هنگام جوشکاری باعث ایجاد “ترک‌های هیدروژنی” شود. به همین دلیل در خریدهای تناژ بالا، دریافت گواهی آنالیز شیمیایی یا MTC (Mill Test Certificate) از فروشنده ضروری است.

چک‌لیست ۵ مرحله‌ای بازرسی در لحظه تخلیه بار

برای داشتن خریدی امن از سراج توس، در لحظه تحویل بار این موارد را کنترل کنید:

1. بررسی پلاک بندیل: اطلاعات روی پلاک (نام کارخانه، گرید، شماره ذوب و ضخامت) باید دقیقاً با برگه باسکول و فاکتور مطابقت داشته باشد.

2. تست بصری لبه‌ها: لبه‌ها باید گونیا و فاقد آثار سوختگی ناشی از برش ناصحیح باشند.

3. تست یکنواختی رنگ: لکه‌های زرد یا قرمز بزرگ نشان‌دهنده نفوذ رطوبت به داخل رول است.

4. اندازه‌گیری با کولیس: حداقل ۳ نقطه از ورق (دو لبه و یک نقطه در مرکز) را اندازه‌گیری کنید.

5. تطبیق فاکتور رسمی: اطمینان حاصل کنید که فاکتور مطابق با الزامات جدید سامانه مودیان صادر شده است.

چرا شفافیت اطلاعات در سراج توس اهمیت دارد؟

در صنعت فولاد، قیمت پایین همیشه به معنای خرید به‌صرفه نیست؛ گاهی قیمت کمتر ناشی از وزن پایین‌تر از استاندارد یا بارهای اصطلاحاً «انباری» و معیوب است. شرکت بازرگانی سراج توس با تکیه بر ربع قرن فعالیت و تامین مستقیم از برندهای معتبری چون فولاد مبارکه و اکسین، بر این باور است که اعتمادسازی و شفافیت اطلاعاتی، رمز ماندگاری در این بازار است. ما تمامی مراحل بازرسی فنی را پیش از ارسال بار انجام می‌دهیم تا مشتری با خیالی آسوده سفارش خود را نهایی کند.

شما میتوانید برای اطلاع از قیمت ورق سیاه بر روی اینجا کلیک کنید و یا برای دریافت مشاوره تخصصی در مورد انتخاب بهترین ضخامت و گرید ورق سیاه متناسب با پروژه خود، همین حالا با کارشناسان فنی سراج توس تماس بگیرید.